Mối liên hệ giữa khí hậu và sức khỏe đã được thể hiện rõ. Khi thế giới ấm lên và các sự kiện thời tiết khắc nghiệt gia tăng cả về tần suất lẫn mức độ nghiêm trọng, các mối đe dọa đến sức khỏe con người cũng ngày càng gia tăng. Điều này rất rõ ràng ở cấp độ lý thuyết.
Tuy nhiên, trên thực tế, hai lĩnh vực này thường hoạt động tách biệt. Trong chính sách, chương trình, nghiên cứu hay tài chính, những rào cản thường hình thành, khiến tầm nhìn bị thu hẹp và các mối liên hệ bị đứt đoạn. Suy nghĩ hệ thống bị giới hạn trong lĩnh vực mà chúng ta đang làm việc.
Để đẩy nhanh tiến độ hướng tới Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc, chúng ta cần mở rộng tầm nhìn và kết nối cả trong và giữa các hệ thống.
Đã gần 15 năm kể từ khi các tác động của biến đổi khí hậu lên sức khỏe được xem xét nghiêm túc trong khuôn khổ Công ước Khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC). COP15 vào năm 2010 đã đưa ra Thỏa thuận Cancun, lần đầu tiên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xem xét sức khỏe con người trong các phản ứng đối phó với biến đổi khí hậu. Năm năm sau, Thỏa thuận Paris đã ghi nhận điều này trong tài liệu hiện vẫn là kim chỉ nam của chúng ta, cam kết tôn trọng, thúc đẩy và xem xét các nghĩa vụ về quyền con người và quyền được chăm sóc sức khỏe. Trước đó, vào năm 2008, WHA61.19 đã đưa biến đổi khí hậu đến với cộng đồng y tế.
Gần đây, những thách thức lớn hơn đòi hỏi phải có phản ứng mạnh mẽ hơn. Tại COP28, mối liên hệ giữa khí hậu và sức khỏe đã được củng cố. Tuyên bố của các nhà lãnh đạo về khí hậu và sức khỏe, do 144 nguyên thủ quốc gia ký kết, đã đưa ra các cam kết về giảm khí nhà kính, ô nhiễm không khí, khuyến khích di chuyển năng động, và chuyển sang chế độ ăn lành mạnh và bền vững. Đã có 2,9 tỷ USD được huy động cho các giải pháp liên quan đến khí hậu và sức khỏe. Một hội nghị thượng đỉnh giữa các bộ trưởng y tế đã đại diện cho 110 bộ y tế, thảo luận về các chủ đề từ ô nhiễm không khí, bệnh truyền nhiễm cho đến sức khỏe tinh thần. Ngày Sức khỏe tại COP28 tập trung vào các kết quả sức khỏe trong các cuộc đàm phán về khí hậu, và Mục tiêu Toàn cầu về Thích ứng đã đặt ra tham vọng tạo ra các mục tiêu liên quan đến lương thực, nước và sức khỏe.
Cộng đồng y tế, được tập hợp tại Đại hội Y tế Thế giới lần thứ 77 (WHA77) tuần trước, đã đáp lại bằng một Nghị quyết mới về khí hậu và sức khỏe. Nghị quyết này thừa nhận sự cần thiết của các nỗ lực giảm thiểu, thích ứng và tăng cường khả năng chống chịu trong các hệ thống y tế, đồng thời kêu gọi hành động để giảm các tác động của những mối đe dọa về sức khỏe liên quan đến biến đổi khí hậu. Điều quan trọng là nghị quyết thúc đẩy hợp tác liên ngành và đa ngành giữa các bên về sức khỏe và khí hậu, nhằm đạt được “cách tiếp cận toàn diện và gắn kết.”
Trong Ngày Môi Trường Thế Giới năm nay, Phiên họp lần thứ 60 của các Cơ quan Phụ trợ (SB60) đang diễn ra tại Bonn, một thời điểm quan trọng trong lịch trình của UNFCCC giữa các kỳ COP. Điều quan trọng là các cuộc đàm phán về khí hậu này phải tích hợp yếu tố sức khỏe ở mức độ khuyến khích như cách mà WHA đã tích hợp yếu tố khí hậu.
Có nhiều cơ hội để làm điều đó. Các văn bản về Đánh giá Toàn cầu và Mục tiêu Toàn cầu về Thích ứng bao gồm các đoạn văn về khả năng chống chịu trước các tác động sức khỏe liên quan đến khí hậu và giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong liên quan đến khí hậu. Họ cũng đặc biệt nhấn mạnh đến an ninh lương thực và dinh dưỡng, như trong Thỏa thuận Chung về Nông nghiệp và An ninh Lương thực Sharm. Khoảng một tá các sự kiện bên lề có chủ đề liên quan đến sức khỏe.
Mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và sức khỏe đã rõ ràng. Sự cần thiết của sự hợp tác cũng rõ ràng. Và vai trò của hệ thống thực phẩm, an ninh lương thực và dinh dưỡng trong vấn đề này đã được công nhận từ lâu.
Vậy tại sao các nỗ lực vẫn diễn ra song song thay vì hài hòa với nhau? Một lý do chính là sự phức tạp của việc làm trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Đơn giản nhưng không dễ. Các bộ y tế cần phải trở thành chuyên gia về khí hậu, thực phẩm, nông nghiệp, nước và năng lượng. Các bộ nông nghiệp cần cân bằng giữa các yếu tố kinh tế và xã hội, sức khỏe và môi trường. Các bộ môi trường cần có cách tiếp cận toàn diện, đảm bảo khí hậu, thiên nhiên và đa dạng sinh học là trọng tâm của mọi chính sách và chiến lược, trong khi vẫn cân bằng với các mục tiêu phát triển khác. Tất cả điều này phải diễn ra trong bối cảnh chính trị và kinh tế đầy thách thức.
Chúng ta, cộng đồng phát triển, phải đi đầu trong việc thúc đẩy tư duy đa ngành và liên ngành. Và chúng ta đang làm vậy.
Một ví dụ điển hình là Liên minh Hành động Biến đổi Khí hậu và Sức khỏe (ATACH), được thành lập tại COP26, đã đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các nỗ lực. Các nhóm làm việc của ATACH bao gồm nhiều nhóm tập trung vào hệ thống y tế, cũng như Sáng kiến Hành động Khí hậu và Dinh dưỡng (I-CAN), đồng chủ trì bởi Chính phủ Ai Cập và GAIN, cùng với Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc, Tổ chức Y tế Thế giới, Scaling Up Nutrition và UN Nutrition.
I-CAN tìm cách đẩy nhanh hành động tại điểm giao thoa giữa biến đổi khí hậu và dinh dưỡng bằng cách xem xét trên toàn bộ hệ thống nông thực, nước, sức khỏe và bảo trợ xã hội để xác định các cơ hội hành động tích hợp và đạt được những kết quả đôi bên cùng có lợi. Sáng kiến này đang hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách nâng cao tư duy đa lợi ích, để điều này được thể hiện trong các chính sách và chiến lược về khí hậu và dinh dưỡng quan trọng. Nó cũng cung cấp những hiểu biết mới về cách tài chính có thể phục vụ nhiều mục tiêu, cách nghiên cứu có thể xem xét từ nhiều góc độ, và cách các doanh nghiệp có thể hành động cả về khí hậu lẫn dinh dưỡng.
Sau WHA77 tuần trước, cộng đồng khí hậu tụ họp tuần này và tuần tới cho SB60. Hai sự kiện cách nhau hai ngày và 500 km, như hai con đường song song. Và không bao giờ gặp nhau.
Nhưng vẫn còn hy vọng. ATACH, I-CAN, các cuộc đàm phán UNFCCC, các Tuyên bố COP28, Hợp tác Kỹ thuật, và Nghị quyết WHA đều cho thấy động lực ngày càng lớn hướng tới sự hội nhập mạnh mẽ hơn ở cấp độ lý thuyết và quan trọng nhất là trong thực thi. Vào Ngày Môi trường Thế giới này, mối liên hệ giữa cộng đồng sức khỏe và dinh dưỡng với cộng đồng khí hậu và môi trường mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Giờ đây, tất cả chúng ta cần nỗ lực gấp đôi để đảm bảo rằng sự hội nhập này sẽ được duy trì.
Nguồn: Food Tank
